Wapen review: FN Wilhelmina

Dit maal een wapenreview van een prachtig stuk oud hout met een flink vleugje historie van eigen bodem, de FN Wilhelmina karabijn. Dit wapen heeft namelijk, net zoals haar iets jongere zusje de FN Juliana, dienst gedaan bij de Nederlandse Politie.

Met dank aan een bevriende medeschutter waarvan ik dit wapen mocht fotograferen en reviewen.

Over Fabrique Nationale (FN) in het kort

Fabrique Nationale d’Armes de Guerre (Vertaald: Nationale fabriek voor oorlogswapens) startte in 1889 door zich te vestigen in Herstal. Een klein stadje in de buurt van Luik. Hun eerste opdracht bestond uit het vervaardigen van 150,000 stuks Mauser Model 89 geweren voor de Belgische overheid. In de jaren daarna werden er geen Mauser geweren meer vervaardigd aangezien de licentie voor het ontwerp nog steeds bij de Duitsers lag.

FN zocht in die tijd naar een nieuwe afzetmarkt en onderzocht de mogelijkheid om fietsen te gaan maken. De toenmalige directeur Hart O. Berg ging in die tijd naar de VS om zijn nieuwe markt te onderzoeken. Daar ontmoete hij per toeval de bekende wapen uitvinders “John Moses Browning”. Een samenwerking die 30 jaar zou duren was het gevolg. Vanaf 1900 tot aan 1920 maakte FN motoren, auto’s, fietsen, typemachines en vuurwapens. Pas na 1920 werd de focus meer gelegd op het produceren van vuurwapens. Dit was het gevolg van de economische crisis. In 1929 stopte FN de productie van auto’s vanwege deze crisis en begon ook met het vervaardigen van militaire voertuigen.

Tijdens de tweede wereld oorlog kwam FN in handen van de Duitse overheid. Aan het einde van de oorlog werd de FN fabriek gedeeltelijk verwoest door V1 en V2 bommen en het zou een aantal jaren duren voordat FN weer volledig hersteld was.

De jaren 50 tot het einde van de jaren 70 waren gunstig gesteld voor FN. Het Belgische bedrijf kreeg onder andere een aandeel in Browning. Daarnaast ontwikkelde FN een nieuwe patroon (in het kaliber 7,62x51mm) welke door NATO en de daaraan gekoppelde landen in gebruik werd genomen. Het ontwikkelen van deze nieuwe patroon betekende ook ontwikkeling in een nieuw geweer en machine geweer. In 1980 ontwikkelde FN de 5.56x45mm patroon voor NATO en daarbij een nieuwe machine geweer.

Bovenstaande is een vrije en beknopte vertaling van bron 1.

Geschiedenis van de Wilhelmina.

Net na de tweede wereld oorlog (1947) maakte FN in opdracht 5000 karabijnen voor de rijkspolitie. Dit ten behoeve van de harde bijstandseenheden (vergelijkbaar met nu de M.E.). Na de oorlog waren deze harde bijstandseenheden gewapend met k98 karabijnen (ze lagen soms letterlijk voor het oprapen na de oorlog), de Sten en de MG34. Voor de politieagenten die weigerde met de K98 (moffenmauser) te lopen was er een beperkt aantal Lee Enfield geweren beschikbaar.

De Wilhelmina karabijnen zijn te herkennen aan de kroon met een W eronder op het grendelhuis. Dit ter ere van de destijds regerend vorst: koningin Wilhelmina. Nadat koningin Wilhelmina aftrad in 1948 en plaats maakte voor koningin Juliana werden de daarna geleverde karabijnen voorzien van een kroon met een J eronder op het grendelhuis ter ere van koningin Juliana.

De kroon met W op het grendelhuis.

Alle Wilhelmina karabijnen kwamen in de bewapening van de rijkspolitie en hebben geen markeringen links of rechts van het grendelhuis anders dan het serienummer dat op de rechterkant van het grendelhuis staat. De Juliana karabijnen kwamen daarentegen in de bewapening van de Gemeente politie en hebben aan de rechterkant “GEM. POL.” staan. Een enkele uitzondering daarop is de Amsterdamse gemeente politie geweest. De karabijnen waren gemarkeerd met “GEM. POL. A’DAM.” en hadden een bevestiging voor de wapenriem aan de zijkant in plaats van aan de onderkant van de karabijn.
Naast de stempeling op het grendelhuis is een kenmerkend verschil tussen de Wilhelmina en de Juliana karabijn dat de kolfplaat van Juliana niet effen maar geribbeld is.

Er zijn daarnaast ook nog een groot aantal FN karabijnen in gebruik geweest bij het Nederlandse leger en ingezet in Nederlands Indië.

Op de voorgrond een Nederlandse agent met een Wilhelmina of Juliana karabijn tijdens een ontruiming in Amersfoort. Bron: RodneyPhotography

In 1959 werd de FN karabijn vervangen voor de .30M1 karabijn. Een groot aantal FN karabijnen kwam in handel van de legale wapenhandel en er zijn er diverse voorzien van een andere kolf en een kijkermontage zodat deze ingezet konden worden voor de jacht.

Het wapen

Het wapen is 16cm korter dan een standaard K98. Hierdoor voelt het wapen ook een stuk lichter aan. Ter vergelijking: de standaard K98 weegt rond de 4kg en de FN Wilhelmina 3,3kg. De grendel en actie zijn verder gelijk aan die van de K98. Aan de houten kolf zijn onderaan het wapen twee kordonbeugels aanwezig voor bevestiging van de wapenriem. Daarnaast heeft dit wapen een bajonetfitting net achter de loopmonding aan de kolf. Hierin zit ook de pompstok bevestigd. De kolfplaat is breed en effen afgewerkt. De grendel kan uit het wapen genomen worden door de grendel op veilig te zetten en naar achter te trekken. Door de gendelstop naar buiten te bewegen kan de grendel uit het wapen genomen worden. De keep is instelbaar in hoogte en kan van 100m tot en met een optimistiche 1400m ingesteld worden.

Fabrikant Fabrique Nationale (FN) d’Armes de Guerre, Herstal Belgie
Lengte 95cm
Gewicht 3,3KG
Kaliber 8x57IS
Magazijn capaciteit 5 patronen
Gereed om te vuren
Wapen op veilig, grendel kan verwijderd worden
Wapen op veilig, grendel vergrendeld. Bij deze Wilhelmina is het wel mogelijk om de grendel te manipuleren in deze stand.
De grendel in de achterste stand in het wapen

Detail van linkerkant van het wapen en de grendelstop.
Complete linkerzijde van het wapen
Gemonteerde grendel, de grendel staat hierbij op veilig
De slagpin, veer en het staartstuk van de grendel
Het achterste gedeelte van de grendel met de veiligheidspal nog bevestigd.
Dit gedeelte wordt uit de grendel gedraaid om de inhoud van de grendel te verwijderen uit de grendel.
Een leeg grendelhuis

De aanschaf

Via Twitter, Facebook en Instagram krijg ik geregeld nieuwe volgers. Zo kreeg ik eind vorig jaar via Twitter een bericht van een ex-sportschutter die mij nog maar net volgde maar die helaas stopte met de hobby. Hij had een foto gezien op mijn Twitter account van de Smidth Rubin K11 en had daar nog een patroontas voor die hij wilde verkopen. Na een aantal berichten heen en weer over het waarom stoppen met de schietsport vroeg ik hem of hij wellicht nog meer spullen had om te verkopen. Als antwoord daarom kwam dat er nog 2 geweren en 1 pistool in de verkoop lagen en waar deze schutter snel vanaf wilde. Ondertussen lagen zijn wapens namelijk al in de opslag bij de politie en stalling aldaar kost elke maand natuurlijk gewoon geld.

Met deze informatie deed ik eens navraag bij een aantal bevriende schutters of zij wellicht interesse hadden in een van deze vuurwapens. Een van deze schutters verzameld diverse attributen van de politie en zijn oog viel direct op de Wilhelmina. De interesse was gewekt, er werden nog wat foto’s gestuurd van de wapens, er werd nog wat onderhandeld over de prijs om uiteindelijk tot een mooie deal te komen. Uiteindelijk zou de besproken Wilhelmina karabijn en een Britse FAL overgenomen worden door 2 bevriende sportschutters. De gegevens over het wapen werden uitgewisseld, 2 WM3’s ingevuld, 2 WM3’s ondertekend door de vereniging en opgestuurd…. en nu wachten maar!

De KCT-ers in ons district hadden blijkbaar tijd genoeg om de WM3 aanvragen te behandelen want binnen 10 dagen lagen beide WM3’s weer in de brievenbus van de toekomstige eigenaren. Aangezien de wapens uit het depot bij de politie gehaald moesten worden werd er voordat de WM3’s al op de post gingen een voorlopige afspraak bij KCT uit een ander district gepland waar de wapens in opslag lagen. Zodoende konden de wapens en de bijbehorende munitie door de afdeling KCT aldaar op tijd opgehaald worden uit het depot en zouden ze netjes op de nieuwe eigenaren liggen wachten op de dag van de afspraak.

Zo gezegd, zo gedaan…. alles leek in kan en kruiken. Tot dat ik de dag voor de overdracht een berichtje kreeg van de verkoper…. De wapens waren afgeleverd bij KCT in zijn district voor de overdracht, maar de munitie en nog een aantal accessoires waren blijven liggen in het depot. Na enig twijfel bij de beide kopers toch maar besloten om de overdracht op die dag door te laten gaan. De wapens waren er, dat was wel het belangrijkste. Toch besloot één van de kopers op de dag van de afspraak nog even snel te bellen met KCT over de overdracht en of de munitie niet wellicht zelf opgehaald kon worden uit het depot zodat er niet twee keer heen en weer gereden hoefde te worden om de koop compleet te maken. Het antwoord was nog beter. “Meneer, we hebben de fout gezien en de munitie wordt op dit moment al uit het depot gehaald”, hartstikke netjes afgehandeld dus van de KCT van de verkopende partij. Eind goed, al goed. Wapens, munitie en accessoires allemaal opgehaald op die dag bij KCT. Bij de Wilhelmina zaten nog een patroon of 200 van verschillende fabrikanten. Maar daar later over meer.

Ter leering ende vermaeck

Natuurlijk wil je als sportschutter niets liever dan wanneer je dan na lang wachten eindelijk het wapen dat je gekocht hebt in je handen hebt dan meteen doorrijden naar de schietvereniging om met het wapen te gaan schieten. Dat zal bij elke sportschutter heel bekend voorkomen lijkt me. De koper van de Wilhelmina moest helaas nog een dagje wachten en heeft hem toen voor het eerst kunnen proberen op de baan. Na het schieten werd het wapen netjes opgeborgen om een dag of twee erna uit elkaar gehaald en netjes schoongemaakt te worden. Die dag kreeg ik een berichtje van de nieuwe eigenaar van de Wilhelmina: “Help! M’n grendel zit vast! Krijg hem met geen mogelijkheid meer in beweging”.

Die avond zouden we samen proberen om de grendel los te krijgen. Aangezien ik nog niet heel veel ervaring had met Mauser geweren had ik in de middag al even op internet gezocht naar een eenzelfde probleembeschrijving en mogelijke oplossing. Een van die probleembeschrijvingen en oplossingen leek exact op het probleem dat met deze FN karabijn was opgetreden. Hierbij zie je dat op onderstaande foto de slagpin verder in de grendel zit dan normaal. Ook steekt de cocking piece verder naar achter uit. Tot nu vermoed ik dat bij het weer in elkaar zetten van de grendel deze niet volledig in de grendel gestoken is na het schoonmaken ervan. Wie een andere mogelijke oorzaak weet mag het zeggen!

Blijkbaar niet juist in elkaar gezette grendel. Slagpin lijkt verder in de grendel te zitten en grendel staat op vuren

Het remedie om de grendel weer uit het wapen te krijgen is vrij simpel maar het is wel handig om dit met twee man te doen. Zelf had ik een pompstok meegenomen voor de AR15. Aan het draadeinde daarvan had ik een .22LR hulsje over de pompstok geschoven om zo geen schade aan de grendel toe te brengen (al deden we al enorm voorzichtig). Dit geeft geen probleem bij het in het wapen steken van de pompstok incl. 22LR hulsje, je houdt zelfs nog iets ruimte over. We hebben het wapen verticaal gezet met de kolf op de grond en toen rustig de pompstok in het wapen laten zakken. Zodra de pompstok de grendel raakte rustig druk op de grendel uitoefenen terwijl de ander probeert het wapen te grendelen. De grendel kwam zonder moeite op deze manier uit het wapen. Grendel uit elkaar en weer op de juiste wijze in elkaar, probleem verholpen!

Het schieten

Schieten met een FN Wilhelmina is zeker een belevenis. Het wapen is licht en kort en schoudert makkelijk. Diverse malen werd ons al door verschillende personen verteld dat een Wilhelmina een flinke terugslag zou geven. Vandaar dat ik hier met het eerste schot onbewust toch rekening mee ging houden. Goed, ik ging met het wapen knielend schieten op de 100m baan van onze vereniging. Wat opvalt is de enorme grendel. Hoeveel ik geregeld met groot kaliber schiet, schiet ik niet vaak met groot kaliber grendel wapens. Als ik dan eens met een grendelwapen schiet dan is dat vaak in .22LR. Het naar achter bewegen van de grendel lijkt een eeuwigheid te duren voordat deze eindelijk zijn eindpunt bereikt. Vervolgens het magazijn volstoppen met 5x S&B 8x57IS patronen en de grendel weer naar voren bewegen. Vervolgens schouderen we het wapen en wat me meteen opvalt is hoe anders het richtmiddel is. Het is wel even wennen als je een conventionele keep en korrel verwacht om dan vervolgens een keep in een V vorm te vinden en een korrel die op een omgekeerde V lijkt. Na even naar dit beeld gekeken te hebben zie je dat het wel goed in mekaar valt en zuiver kan richten al zou ik persoonlijk toch de voorkeur hebben aan de conventionele richtmiddelen.

Het hout van de kolf voelt solide aan en houdt prima vast. Ook is het maar kort zoeken naar het vizier zodra de wang de kolf raakt. Na de trekkervinger op de trekker gelegd te hebben en vervolgens druk op de trekker uit te oefenen zitten we al snel tegen het drukpunt aan. Het schot valt en inderdaad geeft de Wilhelmina je een aardige tik terug. Eerlijk is eerlijk…. ik vond het ook wel iets meevallen. Wellicht was het omdat iedereen tegen me zei dat het een flinke schop zou geven, wellicht was het de winterjas die ik die avond droeg.

Doosje Roemeense munitie. Bedoeld voor het Zastava M53 geweer. Bodemstempel 22 (12h), 71 (6h).

Wat dan nog wel erg leuk was, is dat er bij het wapen ook een aantal Roemeense geproduceerde patronen zaten. Deze waren bedoeld voor het Zastava M53 machinegeweer (wat een exacte kopie is van de MG42) maar zijn uiteindelijk verkocht aan de handel. Deze munitie is iets pittiger geladen en geeft een aardige vlam. Enig nadeel is dat deze munitie ook corrosief is. Na het schieten flink poetsen dus. Hoe groot de vlam is kan je zien in onderstaande slowmotion video die ik gemaakt heb.

Een paar weken later heb ik met het wapen nog een keer met meerdere schoten geprobeerd liggend een groepje te schieten met de Wilhelmina. Hieronder het beste resultaat van 3 schoten liggend op 100m.

Drie schots groep, liggend geschoten op 100m met S&B 8x57IS Trainer

Dat groepje kan natuurlijk nog een stuk kleiner. Het is natuurlijk altijd even wennen aan een ander wapen en even puzzelen welke munitie het wapen het beste laat groeperen. Aan dit wapen gaan we ongetwijfeld nog veel plezier beleven, met name de schutter die hem gekocht heeft.

Vragen of opmerkingen? Ik hoor ze graag!

Groet sportschutter

Bronnen:

  • https://www.herstalgroup.com/en/1/8/130-years-Of-History
  • Voorschrift Mauser-karabijn Model 98 ten dienste van de politie.
  • Informatie Collectie DW Zoetmulder
  • Grootschalig optreden, bewapening en uitrusting 3.pdf, drs. J.M. Breukers

12 gedachten over “Wapen review: FN Wilhelmina”

  1. Ik ben in het bezit van een K98 Moffenmauser (Wilhelmina karabijn) in prima staat met bajonet en draagriem hij is jammer genoeg onklaar gemaakt en is met certificaat maar alles werkt perfect, zou hem eventueel wel willen verkopen, spreek zelf aardig Russisch en heb meer oog voor Russische wapens Mosin Nagant en zo.
    Met een vriendelijke groet van mij–Rob.

    1. Goedemorgen Rob, Dat kan altijd interessant zijn maar niet voor mij persoonlijk denk ik. Wat vraag je ervoor als ik vragen mag? Wellicht dat ik nog wel iemand anders weet voor je. Groet!

  2. Helemaal compleet, bajonet, riem, toch wel 450/500 Euro, hij ziet er perfect uit.
    vr gr van Rob. (kom maar kijken)

  3. Hoi Sportschutter,
    Ben je nog dankbaar voor het enorme mooie artikel dat je over mijn mauser geschreven hebt! Een trotse vereeuwiging!
    Hopelijk zien we elkaar nog eens ooit.

  4. Beste auteur, ook ik bezit een nog geheel origineel exemplaar van het Wilhelmina karabijn.
    Wat mij in uw verhaal opvalt is dat er meerdere keren wordt gesproken over een bajonet aansluiting op het geweer.
    Dit is naar mijn mening dan niet origineel daar de mijne dat niet heeft.
    Kan natuurlijk dan meteen de reactie geven dat er aan de mijne is geknoeid maar dat is niet zo. De pompstok die er bij hoort is dikker dan die van de duitsers en is ook niet geblauwd, net als de grendel dus.
    Doordat deze dikker is kan hij ook niet gebruikt worden bij een originele bajonet aansluiting daar het gaatje daarvoor te klein is. Oplossing is dan ook de pompstok te gebruiken van de duitse k98.
    Misschien is dit een latere aanpassing van FN maar betijfel het, er was na de oorlog geen enkele behoefte om mensen te steken met een oologs natie bajonet.
    Hoop u zo van nieuwe informatie te hebben voorzien.
    Als er behoefte is aan foto’s heb ik daar geen problemen mee.
    Met vrg. Hans

    1. Beste Hans,

      Naar mijn weten zijn er inderdaad geen bajonetten aan de politie uitgereikt voor gebruik bij de Wilhelmina karabijn. Wel zijn ze uitgereikt aan de Papua vrijwiligers korps waarbij de pompstok uit het wapen verwijderd is om de bajonet te kunnen plaatsen.
      De Bajonetaansluiting is er wel zeker. Enkel inderdaad zoals u zegt niet standaard bruikbaar. Vandaar dat er in dit artikel wel gesproken wordt over de bajonet aansluiting maar niet zozeer over het kunnen plaatsen van de bajonet op zich.
      Bedankt voor de aanvulling!

      Mvg,

      Sportschutter

  5. Beste sportschutter,
    Ik heb met belangstelling de inhoud van deze rubriek tot mij genomen en heb dientengevolge een paar vragen: Onlangs kwam mij het huis van een Wilhelmina-karabijn onder ogen waarop geen serienummer wordt vermeld. Het huis vermeld slechts een G met daaronder een rechts-klimmend leeuwtje, met daaronder weer de letters P.V.
    Dit alles aan de linkerzijde.
    Aan de onderzijde van het huis is ,o.a.,een 9 , de letters MM en GP ingeslagen.
    Kunt u mij daar verheldering over verschaffen?
    Ik zie uw reactie met belangstelling tegemoet.
    Met vriendelijke groeten,
    Meindert Marinus

    1. Beste Meindert,

      Bedankt voor uw reactie.
      Ik denk dat ik niet zo 1-2-3 een antwoord heb op deze vraag. Echter wil ik daar wel eens kijken wat ik wellicht nog naar boven kan krijgen.
      Een paar foto’s zouden denk ik nog meer verheldering kunnen brengen.
      Zou u mij een aantal foto’s kunnen mailen? Ik stuur zo vast een mail zodat deze makkelijk beantwoord kan worden.

      Mvg,

      Sportschutter

  6. Ik heb laatst een fn Juliana compleet met bajonet kunnen aanschaffen, hierover is helaas weinig te vinden op internet.. had graag een foto hiervan willen plaatsen, maar heb nergens de optie dat te doen..
    Zijn hier misschien mensen die mij meer kunnen vertellen hierover?

  7. Beste,

    Weet iemand misschien of er op een Juliana Karabijn (nieuwere versie Wilhelmina) een bajonet geplaatst kon worden? En zo ja, welke bajonet werd er dan gebruikt? En weet iemand hoe een originele draagriem van een Juliana Karabijn er uit ziet qua bevestigingspunten en waar ik er misschien een zou kunnen vinden?

Laat een antwoord achter aan Robbert ter Wal Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *